در سال 1992 مسئولان بخش زبانهاي سامي دانشگاه تفليس با درك درست و به هنگامِ اين نياز، تصميم به ترجمه مجدد قرآن از عربي به گرجي گرفتند، ليكن كار گروهيِ آنان به دليل مشكلات مالي ناتمام ماند. با اين همه، يكي از اعضاي فعال اين گروه به نام گيورگي لوبژانيدزه2 به تنهايي كار را از سر گرفت.
آقاي لوبژانيدزه متولد 1964 در خاشوري (شهر كوچكي در مركز گرجستان) است. وي كه در شعر و ادب داراي قريحه و استعداد درخشاني است، پس از اتمام تحصيلات ليسانس در رشته زبان و ادبيات عرب در دانشگاه تفليس (1996) و فراگرفتن همزمانِ زبان فارسي، دوره كارشناسيِ ارشد رشته اديان و عرفان را در دانشگاه تهران گذراند. هم اكنون نيز دانشيار ارشد زبان عربي و ادبيات فارسي در دانشگاه تفليس است و با همياري برخي استادانش و نيز با استفاده از برخي ترجمههاي فارسي، روسي و آلماني، نيمي از كار ترجمه قرآن كريم به زبان گرجي را به انجام رسانده است.
چاپ جديدي از ترجمه قرآن كريم (Le Saint Coran) به زبان كرئول3 همراه با متن عربي و آوا نگاري آن در دهلي به چاپ رسيده است. اين ترجمه نخستين بار (1996) توسط «مركز كتاب منير»4 در پُرتلويي5 انتشار يافته و چاپ سوم آن در سال 1998 در دهلينو افست و منتشر شده است. مترجم اين اثر دكتر حسين نَهَبو6 است و آوا نگاري متن عربي قرآن را آقاي عبدالحليم الياسي انجام داده است. ترجمه مذكور در 790 صفحه، از راست به چپ، و بدون هيچ مقدمه يا ملحقاتي به چاپ رسيده است. تنها در انتهاي آن، فهرستي الفبايي از نام سورههاي قرآن وجود دارد.
پُرت لويي مركز و مهمترين بندر جزيره موريتيوس (موريس)7 در غرب اقيانوس هند است. اين شهر را فرانسويان در سال 1736 (همنام با شهر پُرت لويي در فرانسه) در اين محل احداث كردند. ساكنان جزيره كه تعداد آنان به بيش از يك ميليون تن ميرسد، به سه دين هندو، مسيحيت و اسلام تعلق دارند.
جزيره موريس گنجينه زبانهاي مختلف است. بنابر آماري كه در سال 1983 تهيه شده، 33 زبان در ميان مردم آن رواج دارد كه اين زبانها از خانواده زبانهاي هندو اروپايي، هندو ايراني، سامي، تبتي و برخي زبانهاي آفريقايي هستند. با اين همه، دو زبان عمده آن انگليسي و كرئول موريسي است. از اين ميان زبان مادري 25% مردم، كرئول است ولي بيش از 52% مردم با اين زبان آشنايند. كرئول زباني است با شاخهها و گويشهاي مختلف كه همگي برپايه يكي از زبانهاي اروپايي (انگليسي، فرانسوي، ايتاليايي) شكل گرفتهاند. امّا كرئول موريسي بر پايه زبان فرانسوي ساخته شده است.
نخستين ترجمه قرآن به زبان چيچِوا8 با عنوان LaBuku Loyera la Korani به سال 1998 در شهر ليوندِ9 مالاوي به چاپ رسيد. اين ترجمه كه متن عربي آيات را نيز همراه دارد، كاري گروهي است كه با مساعدت رئيس جمهور و مسلمانان كشور مالاوي، توسط جمعي از شيوخ و نويسندگان مسلمان محلّي و با سرپرستي و اشرافِ آقاي يوسف محمد كانيا مولا انجام گرفته است. ناشر آن Lakeshore Islamic Publicationاست. ترجمه مذكور بدون تفسير و يا توضيحات در 936 صفحه، همراه با مقدمهاي 11 صفحهاي منتشر شده است.
كشور مالاوي (يا نياسالند) با 485/118 كيلومتر مربع وسعت در همسايگي كشورهاي تانزانيا، زامبيا و موزامبيك در جنوب قاره آفريقا واقع شده است. جمعيتي بيش از هفت ميليون نفر در آن زندگي ميكنند كه اكثرا مسيحي و تنها 33% آنها مسلمانند. زبان اصلي مردم اين كشور انگليسي و خط رايج آنها لاتين است؛ اما زبانهاي محلّي چيچِوا، چيتومبوكا و چييائو (همگي از شاخه زبانهاي بانتو) نيز در آنجا رايج است. پايتخت مالاوي، شهر ليلونگوه10 است. حكومت اين كشور كوچك ـ كه تا سال 1964 مستعمره انگلستان بوده است ـ جمهوري است.
اين ترجمه با عنوان Kelime Anlamli Kur'ân-ã Kerim Meali در سه جلد (602+604+624 صفحه) با مقدمهاي 22 صفحهاي، در سال 1999، در استانبول تركيه منتشر شده است. مترجم آن آقاي دكتر صدقي گُلَّه11 استاد دانشگاه استانبول در رشته الهيات، و از محققان قرآنيِ سازمان ديانت تركيه است كه در كودكي حافظ قرآن شده و هجده سال در مركز تعليم قرآن حاسكي به آموزش قرآن و قرائتهاي قرآني پرداخته است. وي پيش از اين ترجمه، بيش از ده هزار صفحه تأليف و ترجمه در موضوع فقه، حديث و تصوف منتشر كرده است. ناشر اين اثر، شركت چاپ و نشر و بازاريابيِ حضور12 است.
مترجم در كار خود نخست مفردات قرآن را در ميان سطر و در زير هر آيه به گونه تحت اللفظي و با رجوع به ريشه لغات ترجمه كرده و سپس در پايين هر صفحه، ترجمه آزاد و رواني از همان آيه ارائه كرده است. علاوه بر اين، گاه در بيان شأن نزول و رفع ابهام لغوي، كلامي، تاريخي و تفسيري برخي آيات، توضيحاتي در پانويس صفحات آورده است. وي با آن كه در تمام قرآن، به يك قرائت (حفص از عاصم) پايبند است، گاه در پانويسها، به تأثير اختلاف قرائتهاي مشهور در ترجمه آيات اشاره ميكند. منابع اصلي او، تفسير قرطبي، مفردات راغب، تفسير الماليلي حمدييازر، تفسير پرفسور سليمان آتش و ترجمه صبري چانتاي (همگي به زبان تركي استانبولي) بوده است. علاوه بر اينها فهرست بلندي نيز در سه صفحه از تمام منابع مورد استفاده او، در ابتداي جلد نخست آمده است.
تا كنون دو ترجمه قرآن به زبان آلبانيايي در دسترس مسلمانان آلبانيايي زبان بوده، كه اين هر دو در دهه 90 قرن بيستم انتشار يافته است: نخست ترجمه ح. شريف احمدي كه علاوه بر انتشار در نيويورك و نيوجرسي، مُجَمّع ملك فهد در مدينه منوره نيز آن را بارها تجديد چاپ و منتشر كرده است. ديگري ترجمه محمد زكريا خان است كه توسط «انتشارات بين المللي اسلام» در اسلام آباد انتشار يافته است. سومين ترجمه قرآن به قلم آقاي دكتر فتي مهديو استاد دانشگاه پريشتينا13 در كوزوو به اين زبان انجام شده است. عنوان اصلي اين اثر كه سالها پيش تهيه و بازنگاري شده، Kur'an-i me përkthim dhe sqarime Shqipاست كه با همكاري دو ناشر در كشورهاي تركيه و مقدونيه در سال 1999 به چاپ رسيده است. مترجم علاوه بر ترجمه آيات ـ كه در صفحه رو به روي متن قرآن به چاپ رسيده ـ مجموعهاي از توضيحات لغوي و تفسيري را به صورت جداگانه در انتهاي قرآن آورده است. اين اثر در 604+40 صفحه همراه با فهرستي موضوعي از مفاهيم و اعلام قرآن تهيه شده است.
اين ترجمه توسط دكتر جاكوهامين ـ آنتيلا «Dr. Jaakko Hämeen-Anttila» محقق و پژوهشگر مسيحي در سال 1995 به پايان رسيده و براي نخستينبار در همان سال چاپ شده است. چاپ دوم آن نيز با تصحيح و ويرايش مجدد به سال 1997، در 512 صفحه انجام شده است. انگيزهاي كه مترجم را بر اين ترجمه واداشته نامناسب بودن دو ترجمه پيشين از قرآن كريم به زبان فنلاندي است. او خود در گزارشي14 كه در اين زمينه نوشته چنين آورده است:
«من شخصا از دوران كودكي، تأثير فراواني از قرآن كريم پذيرفتهام. بعدها در مقام يك محقق مسيحي كه به حوزه زبان و ادبيات عرب و مطالعات اسلام علاقهمند بودم، رابطهام با قرآن كريم بسيار عميقتر شد و از اين كه دو ترجمه پيشين قرآن كريم به زبان فنلاندي چندان مناسب و گويا نيستند افسوس ميخوردم. از اين رو به پيشنهاد ناشري مسلمان كه مايل به همكاري در اين زمينه بود كار ترجمه قرآن را آغاز كردم و آن را در سال 1995 به پايان رساندم».
و درباره روش ترجمهاش ميگويد:
«من براي انتخاب معاني دقيق واژگان، جهت ترجمه آن به زبان مادريام، به تفاسير معتبر و كهن مراجعه و در آنها معاني واژگان و آيات را مطابق با نظر دانشمندان مسلمان جست و جو كردهام. همچنين كوشيدهام قالبهاي بياني و سبكهاي موجود از زبان هلندي فصيح را به كار گيرم و از گرتهبرداري نحوي از زبان عربي خودداري كنم».
1. Ivane Mirianashvili.
2. Giorgi Lobzhanidze.
3. Créole.
4. Munir Book Centre.
5. Port Louis.
6. Dr. Houssein Nahaboo.
7. Mauritius (Maurice).
8. Chichewa.
9. Liwonde.
10. Lilung-ve.
11. Dr. Sãtkã Gülle.
12. Huzur Yayãn DaygÏãtãm Pazarlama Tic Ltd. šti.
13. Prishtinë.
14. اين گزارش را مترجم همراه با نامهاي به نشاني سفارت جمهوري اسلامي ايران در هلسينكي ارسال داشته است.